Dziś chciałabym przedstawić Wam trochę podstawowych informacji o kolejnym typie demencji, ponieważ ten rodzaj demencji jest drugim lub trzecim (w zależności od źródła), po chorobie Alzheimera i otępieniu z ciałkami Lewy’ego, najczęściej występującym zespołem otępiennym. Otępienie (demencja) naczyniowe, znane również jako otępienie naczyniopochodne, to choroba neurodegeneracyjna (czyli taka, która prowadzi do stopniowej utraty komórek nerwowych). Pojawia się wskutek uszkodzenia naczyń krwionośnych w mózgu.
Historia badań nad otępieniem naczyniopochodnym sięga XVI wieku, kiedy to Jason Pratensis, holenderski lekarz, w pierwszej książce poświęconej chorobom neurologicznym, De Cerebri Morbis (1549) wspomniał o związku otępienia z udarem. Nieco ponad sto lat później, w roku 1658 szwedzki patolog, Johann Jakob Wepfer, odkrył, że pęknięcie naczynia krwionośnego może prowadzić do apopleksji (udaru mózgu). Związek pomiędzy naczyniowymi chorobami mózgu a demencją został szerzej zbadany na początku XX kiedy Alois Alzheimer i Otto Binswanger rozpoczęli badania, których celem było rozpoznanie i opisanie różnych rodzajów demencji, a przede wszystkim wskazanie, że otępienie nie jest chorobą psychiczną.
Jednym z pierwszych terminów na określenie pogorszenia się funkcji poznawczych spowodowanych wielokrotnymi zawałami naczyń mózgowych było otępienie wielozawałowe. Termin ten wprowadzony został w 1974 przez Vladimira Hachinskiego. Jednak na podstawie obserwacji, że obniżenie funkcji poznawczych (czyli np. pogorszenie pamięci lub problemy z podejmowaniem decyzji) nie następuje tylko na skutek wielokrotnych zawałów naczyń mózgowych, ale także i innych schorzeń, takich jak: zatorowość tętnic mózgowych (pochodzenia sercowego lub naczyniowego) lub krwotoków mózgowych, w 1985 wprowadzono pojęcie otępienia naczyniopochodnego. Otępienie naczyniopochodne (ang. vascular dementia VaD) wchodzi w skład szerszego pojęcia, jakim jest naczyniopochodne zaburzenie poznawcze (ang. vascular cognitive impairment – VCI). Nazwa naczyniopochodne zaburzenie poznawcze jest stosunkowo nowym terminem i obejmuje wszelkie zaburzenia poznawcze wywołane naczyniowymi chorobami mózgu.
W jaki sposób dochodzi do otępienia naczyniowego?
Najprościej mówiąc, do demencji naczyniowej dochodzi na skutek blokowania tętnic, które doprowadzają krew do mózgu (tworzy się zakrzep, a potem następuje zator). Wynikiem zablokowania lub zmniejszenia przepływu krwi jest to, że część mózgu zostaje pozbawiona tlenu i obumiera (tak zwany zawał). Na początku trudno jest wykryć tę chorobę, bo nasz mózg może doświadczać serii zawałów, ale jeden wystarczy aby wywołać poważne objawy. Dopiero gdy jest ich wiele, dochodzi do uszkodzenia tkanki mózgowej i objawy są bardziej wyraźne.
Ile osób cierpi na otępienie naczyniopochodne?
Szacuje się, że ze wszystkich demencji wśród osób starszych, 10 do 15% stanowi otępienie naczyniopochodne. Zaburzenia funkcji poznawczych w przebiegu otępienia naczyniopochodnego powstają na skutek choroby naczyń mózgowych, które prowadzą do niedokrwienia, niedotlenienia lub krwotoku.
Jakie są objawy otępienia naczyniopochodnego?
Zmiany w rozumowaniu i pamięci pojawiają się nagle i niespodziewanie, a potem funkcjonowanie pogarsza się stopniowo, gdyż dochodzi do zwiększonej liczby wylewów lub skrzepów, a tym samym do większych uszkodzeń w mózgu.
Objawy różnią się w zależności od tego, która część mózgu została uszkodzona na skutek zablokowania tętnic. Do najczęściej występujących objawów należą:
- problemy z pamięcią,
- osłabiona koncentracja,
- problemy ze słownictwem, z doborem słów,
- problemy z orientacją w przestrzeni (np. problemy ze znalezieniem drogi do domu),
- zmienny nastrój (płaczliwość),
- depresja,
- czasami pojawiają się halucynacje, czyli pacjent widzi lub słyszy coś, czego nie ma,
- niekontrolowane wydawanie moczu lub kału,
- problemy ze wzrokiem.
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na ten typ otępienia?
- nadciśnienie,
- cukrzyca,
- palenie tytoniu,
- otyłość,
- brak aktywności fizycznej,
- zaawansowany wiek.
Ponadto wyniki badań wykazują, że bardziej narażeni na otępienie naczyniopochodne są mężczyźni i osoby z niskim poziomem wykształcenia.
Jakie są rodzaje otępienia naczyniopochodnego?
W zależności od lokalizacji ogniska niedokrwiennego, wyróżniamy kilka rodzajów otępień naczyniopochodnych:
- otępienie naczyniowe z ostrym początkiem,
- otępienie wielozawałowe,
- otępienie naczyniowo-podkorowe,
- otępienie naczyniowe mieszane,
- inne rodzaje otępienia naczyniowego,
- otępienie naczyniowe nieokreślone.
Otępienie naczyniowe z ostrym początkiem rozwija się zwykle gwałtownie po udarze spowodowanym zakrzepem, zatorem lub krwotokiem naczyń mózgowych, natomiast otępienie wielozawałowe rozwija się stopniowo.
Dlaczego otępienie naczyniopochodne może być trudne do zdiagnozowania?
Trudności w diagnozowaniu otępienia naczyniopochodnego polegają na braku precyzyjnych kryteriów diagnostycznych oraz wynikają z tego, że otępienie naczyniowe może mieć wiele przyczyn. Ponadto, otępienia naczyniopochodne mają wiele objawów wspólnych z otępieniami w przebiegu choroby Alzheimera. W dodatku otępienie czysto naczyniowe jest dosyć rzadkim zjawiskiem, częściej natomiast występuje wraz z otępieniem typu alzheimerowskiego.
W jaki sposób rozpoznaje się otępienie naczyniopochodne?
Aby stwierdzić czy pacjent cierpi na otępienie naczyniopochodne, lekarz najczęściej uwzględnia informacje pochodzące z wywiadu z chorym lub z jego rodziną, wyniki testów przesiewowych, wyniki badania neurologicznego i badań laboratoryjnych. Poza tym posługuje się kryteriami zawartymi w ICD-10( jest to Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych). Otępienie naczyniowe można rozpoznać, jeśli objawy pacjenta spełniają kryteria zespołu otępiennego. W pierwszym etapie procesu diagnozy należy wykluczyć inne przyczyny otępienia (tu pisałam o chorobach, które mogą przypominać otępienie). U pacjenta zaburzenia poznawcze muszą być na tyle silne, że zaburzają jego funkcjonowanie w pracy lub w społeczeństwie. Ponadto, chorobę charakteryzuje złożony przebieg, z okresami stabilizacji i nagłymi pogorszeniami stanu klinicznego.
Powszechnie stosowanym narzędziem w diagnostyce otępienia naczyniopochodnego jest wskaźnik ischemiczny opracowany w 1975 przez Hachinskiego. Test ten pozwala na odróżnienie otępienia naczyniopochodnego od otępienia o typie alzheimerowskim. Skala ta polega na przyznawaniu punktów za obecność objawów, które charakterystyczne są dla otępienia wielozawałowego (np., nagły początek, skokowe pogarszanie się, zmienne nasilenie objawów, patologiczny śmiech lub płacz, objawy miażdżycy). Maksymalna liczba punktów to 18, uzyskanie 7 punktów spełnia kryteria otępienia naczyniopochodnego.
Dlaczego tak ważne jest wczesne rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego?
Choroba ta nie jest uleczalna, ale wczesne rozpoznanie może znacznie opóźnić objawy i poprawić funkcjonowanie pacjenta i jakość jego życia. Poza tym, wczesne rozpoznanie otępienia naczyniopochodnego jest niezwykle istotne, ze względu na to, że rezultaty badań wskazują na silny związek pomiędzy tego rodzaju otępieniem a ryzykiem wtórnego udaru lub śmierci pacjenta.
Jak zapobiegać otępieniu naczyniopochodnemu?
Istnieje kilka sposobów na obniżenie ryzyka zachorowania na demencję naczyniową. Kluczem do prewencji jest wyeliminowanie tych rzeczy, które przyczyniają się do chorób serca i naczyń krwionośnych. Dobra wiadomość jest taka, iż stosując poniższe zasady, zmniejszasz jednocześnie ryzyko zachorowania na inne rodzaje demencji.
1. Zadbaj o regularną aktywność fizyczną.
2. Stosuj zdrową dietę.
3. Unikaj palenia papierosów.
4. Ogranicz ilość spożywanego alkoholu.
5. Utrzymuj wagę ciała w normie.
6. Regularnie sprawdzaj poziom cukru i ciśnienie krwi oraz poziom cholesterolu.
Komentarzy 1