Otępienie jest chorobą neurodegeneracyjną, co oznacza że w naszym mózgu dochodzi do uszkodzeń neuronów (komórek nerwowych). Ze względu na zmiany w mózgu osoby cierpiące na otępienie mogą doświadczać tymczasowych zaburzeń świadomości. Jednym z problemów, które są wyjątkowo trudne dla opiekuna, są halucynacje.

Czym są halucynacje?

Halucynacje (omamy) pojawiają się często w przypadku otępienia, ale najczęściej występują w przypadku otępienia z ciałkami Lewy’ego. Halucynacje polegają na doświadczaniu doznań na podstawie fałszywych bodźców. Oznacza to, że chory widzi kogoś, kogo w rzeczywistości nie ma lub słyszy rozmowę, która tak naprawdę się nie dzieje. Może być to spowodowane złą interpretacją bodźca – np. kurtka wisząca w szafie przypomina człowieka, a osobie chorej wydaje się, że to ktoś, kto jej zagraża. Nie wszystkie halucynacje są jednak niebezpieczne.

W przypadku halucynacji wzrokowych osoba cierpiąca na otępienie najczęściej widzi:

zwierzęta,
dzieci,
osoby dorosłe.

Natomiast halucynacje węchowe polegają na tym, że chory zgłasza odczuwanie zapachów, często nieprzyjemnych. Z kolei halucynacje czuciowe polegają na tym, iż chory ma różnego rodzaju doznania np. wydaje mu się, że coś chodzi po jego dłoni, odczuwa mrowienie. Niekiedy halucynacje nie budzą niepokoju chorego, ale czasem mogą prowadzić do agresywnych zachowań. Chory może opisywać, że widzi dzieci bawiące się na jego podwórku lub krzyczeć, że w pokoju znajduje się mężczyzna i musisz jak najszybciej zadzwonić po policję. Niestety czasami zdarza się tak, że to chory nas nie rozpoznaje i w oczach chorego opiekun spostrzegany jest jako wróg i osoba zagrażająca bezpieczeństwu chorego.

Co możesz zrobić gdy chory ma halucynacje?

1. Po pierwsze, zaobserwuj jak reaguje chory

Gdy to, co widzi podopieczny nie wzbudza zbyt dużego lęku, poproś go to, żeby opisał co widzi. Poprzez zadawanie pytań o szczegóły danej postaci/obiektu pomożesz tej osobie wrócić do realności. Dzięki temu, że chory będzie musiał skupić się teraz na detalach, uaktywnisz bardziej jego poczucie teraźniejszości i po chwili chory może zauważyć, że postać zniknęła. Na przykład, zapytaj jak ubrana jest osoba, którą widzi chory.

Jeśli dany obraz wywołał zbyt silne emocje, to pierwszym krokiem będzie uspokojenie chorego i doprowadzenie do stanu, w którym przestanie krzyczeć. Jeśli halucynacje są zagrażające, wówczas rezygnujemy z poproszenia o szczegółowe opisanie postaci ze względu na to, że ten obraz jest nieprzyjemny i budzi lęk, co może jeszcze bardziej zaburzyć funkcjonowanie chorego.

To, co możesz zaproponować jest zależne od sytuacji. Na przykład, jeśli chory krzyczy, że trzeba wezwać policję, pomóc komuś lub wyprosić intruza z domu, zaproponuj że zajmiesz się tym. Wówczas chory wie, że Ty przejmujesz kontrolę nad sytuacją i że wykazujesz zrozumienie. To pozwoli na stopniowe wygaszenie emocji, a także na to, aby wykorzystać ten moment w celu odwrócenia uwagi. Rozpocznij rozmowę z chorym na inny lub podobny, ale mniej przerażający temat, po to żeby odwrócić jego uwagę.

2. Zwróć uwagę na komunikację niewerbalną i nigdy nie kłóć się o to, że to co widzi chory, to nieprawda

Zapewniając osobę, że jej wierzysz lub że zajmiesz się tym z czym się zmaga, użyj tonu głosu i postawy wskazującej na to, że Ty również przeżywasz to, co się stało. Upieranie się przy tym, że w pokoju nikogo nie ma i chory nie powinien się bać, na nic się nie zda. Stracisz energię na próby przekonania, a osoba choroba będzie czuć się dotknięta i może odczuwać złość, że jej nie wierzysz.

3. Zwróć uwagę na to kiedy najczęściej pojawiają się halucynacje i czego dotyczą

To dosyć istotne, ponieważ w wielu przypadkach halucynacje pojawiają się po stresujących sytuacjach, zobaczeniu czegoś, co mogło wywołać dany obraz. Na przykład, podopieczny obejrzał wiadomości w których udzielano szczegółowych informacji na temat poszukiwanego przestępcy lub obejrzał film. Jeśli tak się dzieje, lepiej zapobiegać dostępowi do treści, które mogą wywołać halucynacje.

Jeśli to ty jesteś źródłem strachu, lęku-odejdź choć na kilka minut. W przebiegu demencji chory zatraca granicę pomiędzy teraźniejszością a przeszłością i może nie rozpoznawać w tobie osoby, którą naprawdę jesteś. Takie usunięcie się na kilka minut, a potem zapukanie do pokoju, w którym znajduje się chory i rozpoczęcie rozmowy na spokojny temat może pomóc.

Niestety, jeśli halucynacje się utrzymują dłużej, potrzebujesz pomocy innej osoby, która na ten czas będzie mogła przejąć twoje obowiązki.

4. Zadbaj o bezpieczeństwo

Upewnij się, że w otoczeniu osoby chorej nie ma niebezpiecznych przedmiotów, którymi mogłaby skrzywdzić siebie lub kogoś w jej otoczeniu.

5. Infekcje

Pamiętaj, że halucynacje mogą być spowodowane rozwijającą się infekcją lub odwodnieniem, a także znakiem, że demencja pogarsza się. Skonsultuj się z lekarzem jeśli halucynacje pojawiają się coraz częściej i trwają dłużej.

6. Niewygodne ubrania

Zwróć uwagę na ubrania, które nosi podopieczny. Czasami wrażenie, że po naszej skórze chodzi jakiś insekt, może być spowodowane materiałem z którego zrobione jest ubranie. Jeśli podopieczny drapie się po skórze lub wydaje mu się, że coś na niej widzi, zaproponuj wmasowanie balsamu w skórę lub sam wykonaj delikatny masaż.

Jeśli chory cierpiący na otępienie doświadcza halucynacji, porozmawiaj o tym z lekarzem. Halucynacje są jednym z objawów choroby otępiennej, ale mogą być także wywołane innymi czynnikami, takimi jak np. infekcje lub przyjmowane leki. Lekarz może przepisać lekarstwa zmniejszające częstotliwość występowania halucynacji, jednak muszą być one przyjmowane z dużą ostrożnością.